Cách thờ cúng mẹ sanh mẹ độ (Cách thờ Mẫu)

Thờ Thánh Mẫu hay là lễ hầu đồng (nhảy đồng) là hoạt động tín ngưỡng dân gian mang giá trị văn hóa tâm linh truyền thống Việt Nam. Trong đó hầu đồng (hay còn gọi là hầu bóng) là hình thức nghệ thuật diễn xướng tổng hợp bao gồm: âm nhạc, ca hát, vũ đạo kết hợp với nhau.

Trải qua thăng trầm lịch sử, thờ Thánh Mẫu và lễ hầu đồng vẫn được bảo tồn đến tận ngày nay. Trở thành bảo tàng sống trong văn hóa truyền thống Việt Nam.

Cách thờ Mẫu

Thờ Thánh Mẫu, thờ Mẫu ở Việt Nam có lịch sử truyền thống lâu dài. Bắt nguồn từ tập tục thờ cúng nữ thần tự nhiên trong xã hội nguyên thủy. Ví dụ như Địa Mẫu, Thủy Mẫu, Đạo Mẫu…

Sau này, người ta còn phong các nữ anh hùng hoặc nhân vật đại diện tiêu biểu. Như công chúa, hoàng hậu thời phong kiến và thủy tổ, người sáng lập ra cách ngành nghề thủ công…là Thánh Mẫu. Đồng thời tiến hành thờ cúng.

Trong tín ngưỡng truyền thống của Người Việt Nam, Thánh Mẫu là thần linh thần thông quảng đại. Đồng thời cũng là Mẫu thân từ bi, vĩ đại.

Nguyên viện trưởng viện nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam Ngô Đức Thịnh từng nói: “Đạo Mẫu dùng để chỉ tín ngưỡng thờ cúng nữ thần hoặc Thánh Mẫu trong tín ngưỡng dân gian. Những Thánh Mẫu này là những vị thần tạo ra và quản lý vũ trụ. Bảo vệ loài người và ban cho loài người sức khỏe, tiền bạc và phước lành”.

Đạo Mẫu không quan tâm đến kiếp sau (tức linh hồn) của con người. Mà quan tâm đến cuộc sống hiện tại của con người. Vì vậy, xã hội càng phát triển thì đạo Mẫu càng phát triển. Bởi sức khỏe, tiền tài, danh vọng là điều mà ai cũng ao ước ”.

Cách thờ cúng mẹ sanh mẹ độ

Theo tín ngưỡng dân gian, vũ trụ được tạo thành từ ba yếu tố chính, nên Đạo Mẫu được gọi là Tam phủ. Hoặc nếu được tạo thành từ 4 yếu tố thì sẽ gọi là Tứ phủ.

Mỗi yếu tố đều có một màu khác nhau. Tam phủ bao gồm: Thiên phủ là màu đỏ, Địa phủ là màu vàng và Thủy phủ là màu trắng.

Còn trong Tứ phủ, ngoài 3 phủ kể trên, còn có Nhạc phủ tượng trưng cho rừng sâu, là màu xanh lá. Do vậy, khi đến thăm đền miếu ở các vùng. Chúng ta sẽ thấy những nơi thờ cúng Thánh Mẫu, thờ Mẫu thường thờ Tam tọa hoặc Tứ phủ Thánh Mẫu.

Trong bốn ngôi nhà, ngoài ba ngôi nhà nói trên, còn có một ngôi nhà màu xanh lá cây tượng trưng cho rừng. Vì vậy, khi bước vào các đền thờ ở nhiều nơi khác nhau, người ta sẽ bắt gặp những nơi thờ Đức Mẹ Đồng Trinh, ba hoặc bốn ngôi nhà của Đức Mẹ Đồng Trinh.

Thế nhưng, trong quan niệm của người dân Việt Nam, Thánh Mẫu chỉ là một người. Thánh Mẫu sẽ hóa thành ba hoặc bốn vị thần linh. Quản hạt các nhân tố khác nhau trong xã hội.

Cái gọi là “Mẫu” ở đây là chỉ một vị Mẫu Thân tâm linh duy nhất. Tức là Thánh Mẫu. Thánh Mẫu là tượng trưng bất tử trong trái tim con người Việt Nam.

>> Mẫu điếu văn cho người trẻ tuổi (Gồm nội dung gì, điếu văn cho người chết trẻ)

Cách thờ Mẫu

Nghi thức chủ yếu trong thờ cúng Thánh Mẫu, thờ mẫu đó là hầu đồng hoặc hầu bóng. Tức chỉ nhảy đồng. Đây là một loại hình nghệ thuật sân khấu mang nhiều màu sắc tín ngưỡng.

Hầu đồng ngày một thịnh hành nên đã sản sinh ra một loại cao dao dân gian. Được kết hợp hữu cơ từ âm nhạc và vũ đạo, đó chính là hát văn hay còn gọi là chầu văn.

Lễ hầu đồng hay hầu bóng thường được tổ chức trong miếu đền. Không khí vô cùng trang nghiêm, tràn đầy màu sắc tín ngưỡng.

Trước khi tiến hành nghi lễ, phải có sự chuẩn bị chu toàn. Trong đó bao gồm việc chuẩn bị và sắp xếp đồ tế, đèn nến và ánh sáng. Mục đích là để tạo dựng một sân khấu vừa sáng tỏ nhưng lại vừa thần bí.

Toàn bộ quá trình hầu đồng được gọi là một giá đồng. Có tiếng đàn và phách nhịp bán tấu. Lúc thì khoan khoái, lúc thì trầm lắng. Rất có sức lôi cuốn và hấp dẫn.

Về bản chất mà nói, Hầu đồng là linh hồn của các vị Thánh sẽ nhập vào các cô đồng hoặc cậu đồng. Khuyên răn, dạy bảo, trừ tà, chữa bệnh, ban phúc, ban lộc cho các tín đồ Đạo Mẫu.

Người đồng hay người hầu đồng (người nhảy đồng) được gọi là thanh đồng. Nếu người hầu đồng là con trai sẽ gọi là “đồng công” hoặc là “cậu đồng”. Trang điểm, hóa trang như con gái. Nếu người hầu đồng là con gái sẽ gọi là “đồng bà” hoặc “cô đồng”.

Nghi lễ thờ Mẫu

Trong lễ hầu đồng, thường có 2 đến 4 người phụ trách chuẩn bị trang phục, quần áo của các cô đồng, cậu đồng. Một lần hầu đồng thường do nhiều giá đồng tạo thành. Sau khi kết thúc một giá đồng. Người ta thường chùm khăn đỏ lên đầu các cô đồng, cậu đồng.

Sau mỗi giá đồng, cô đồng hoặc cậu đồng phải thay quần áo, trang phục, khăn, cờ… một lần tương ứng. Trong tiếng hát ngâm thơ cổ, kể điển tích và tiếng đàn trầm bổng, du dương. Các cô đồng, cậu đồng lúc thì giống như một mãnh tướng trung dũng. Lúc thì giống như một đại quan uy phong. Lúc thì lại là cô thiếu nữ nhảy múa vui vẻ.

Vũ đạo của các cô đồng, cậu đồng sẽ không ngừng thay đổi theo từng giá đồng. Giá đồng của quan nhân thường phải múa cờ, múa kiếm, múa đao. Giá đồng của nữ giới thường múa khắn, múa quạt…

Những cậu đồng, cô đồng thực sự giống như những diễn viên chuyên nghiệp. Có thể diễn vai của rất nhiều các nhân vật lịch sử khác nhau.

Có nhà nghệ thuật nước ngoài từng tham gia lễ hầu đồng của Việt Nam nói: “Tôi đã từng làm việc trong nhà hát ca múa. Tôi đã từng tham gia đóng rất nhiều vai diễn khác nhau. Nhưng khi tham gia lễ hầu đồng. Tôi cảm thấy, nhân vật được thể hiện trong mỗi giá đồng giống như những vai diễn trong sân khấu nhà hát. Phải thể hiện được những sắc thái tình cảm tinh tế và sâu sắc nhất”.

Ý nghĩa nghi lễ thờ Mẫu

Thông qua lễ hầu đồng, các vị Thánh nhân biến thành các nhân vật lịch sử khác nhau. Trở thành những người anh hùng được chúng ta sùng bái. Tràn đầy lòng yêu quê hương đất nước, lập công lớn vì quê hương dân tộc.

Lễ hầu đồng là một kho tàng thần thoại và truyền thuyết liên quan đến các vị thần. Là sự kết hợp hài hòa giữa văn học truyền miệng, âm nhạc, vũ đạo và nghệ thuật hóa trang.

Không ít chuyên gia trong nước cho rằng, thờ cúng Thánh Mẫu, thờ Mẫu và lễ hầu đồng có giá trí văn hóa tinh thần cao. Là tượng trưng của sức mạnh tập thể và tinh thần sáng tạo của dân tộc Việt Nam. Là tinh hoa văn hóa lịc sử.

Căn cứ vào những giá trị nêu trên, nghi lễ thờ Mẫu và nghi lễ hầu đồng hoàn toàn đủ tiêu chuẩn để được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể.